نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یا سپاه قدس نیرویی وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است که مسئولیت فعالیت‌های برون‌مرزی این سازمان را بر عهده دارد. نیروی قدس در سال ۱۳۶۹ش به دستور آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، تأسیس شد.
احمد وحیدی نخستین فرمانده نیروی قدس بود که هفت سال این مسئولیت را برعهده داشت. در سال ۱۳۷۶ش قاسم سلیمانی، از طرف رهبر ایران به فرماندهی نیروی قدس منصوب شد. سلیمانی در سال ۱۳۹۸ش به دستور دونالد ترامپ رئیس‌جمهور وقت آمریکا در فرودگاه بغداد به شهادت رسید و اسماعیل قاآنی به فرماندهی این نیرو منصوب شد.
حضور مستشاری و نظامی در خارج از کشور، محافظت از اماکن و نمادهای شیعی نظیر حرم امامان(ع) در کشورهای منطقه و ساماندهی گروه‌های مقاومت مانند حزب الله در لبنان و حشدالشعبی در عراق، از مهمترین فعالیت‌های نیروی قدس سپاه به شمار می‌رود. حضور سپاه قدس در کشورهای عراق و سوریه برای نبرد با داعش و گروه‌های تکفیری از مهمترین فعالیت‌های مستشاری و نظامی این نیرو بوده است.
تاریخچه و چگونگی تأسیس
نیروی قدس سپاه پاسداران معروف به سپاه قدس یکی از نیروهای پنجگانه زیرمجموعه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است. این نیرو با هدف افزایش فعالیت‌های برون‌مرزی جمهوری اسلامی ایران شکل گرفت و در طول سال‌ها به مرکز محوری تلاش‌های جمهوری اسلامی برای تحکیم قدرت منطقه‌ای و اهداف راهبردی با توسل به عملیات نظامی و سیاسی مبدل شده است.
در ۲۶ شهریور ۱۳۶۴ش، امام خمینی در فرمانی ساختار جدید سپاه را در سه نیروی زمینی، دریایی و هوایی، ابلاغ کرد. نیروی سپاه قدس در سال ۱۳۶۹ش با دستور سید علی خامنه‌ای، دومین رهبر جمهوری اسلامی ایران، به نیروهای سپاه افروده شد.
گفته می‌شود پیشینه فعالیت نیروی قدس سپاه به قرارگاه رمضان و تیپ بدر برمی‌گردد. قرارگاه رمضان اولین نیروی سپاه پاسدارن بود که به منظور انجام عملیات در بیرون از مرزها و در سال ۱۳۶۲ش با فرماندهی مرتضی رضایی ایجاد شد.
برخی خاستگاه نیروی قدس سپاه را واحد نهضت‌های آزادی‌بخش دانسته‌اند؛ اما بعضی معتقدند نه تنها خاستگاه نیروی قدس، واحد نهضت‌ها نیست، بلکه جهت‌گیری و اقدامات این دو بخش نیز با هم متفاوت است.
فرماندهان
- همچنین ببینید: قاسم سلیمانی
احمد وحیدی به عنوان اولین فرمانده نیروی قدس سپاه از سال ۱۳۶۹ش تا ۱۳۷۶ش به مدت ۷ سال فرماندهی این نیرو را به عهده داشته است. قاسم سلیمانی دومین فرمانده سپاه قدس در سال ۱۳۷۶ش از طرف سید علی خامنه‌ای به فرماندهی این نیرو منصوب شد. قاسم سلیمانی در ۱۳ دی سال ۱۳۹۸ش در پی حمله تروریستی پهباد آمریکایی و به دستور مستقیم دونالد ترامپ، به همراه چند تن از همراهانش از جمله ابو مهدی المهندس در فرودگاه بغداد به شهادت رسید. بلافاصله پس از این واقعه، رهبر جمهوری اسلامی ایران در حکمی اسماعیل قاآنی را به عنوان فرمانده جدید نیروی سپاه قدس منصوب کرد.
فعالیت‌ها
برخی از فعالیت‌های سپاه قدس به قرار زیر است:
ساماندهی هسته‌های مقاومت در منطقه
یکی از مهمترین راهبرد‌های نیروی قدس سپاه پاسداران در مدیریت بحران‌های منطقه ایجاد، ساماندهی و تقویت هسته‌های مقاومت مانند حزب‌الله لبنان، حَشدالشعبی در عراق، لشکر فاطمیون افغانستان و نیروهای انصارالله یمن بوده است. سیدعلی خامنه‌ای تشکیل هسته‌های مردمی حزب الله در سراسر جهان را یکی از آرزوهای امام خمینی دانسته است که اکنون به عنوان یکی از مأموریت‌های نیروی قدس سپاه تعریف و عملیاتی شده است.
حضور مستشاری و نظامی
یکی از فعالیت‌های عمده نیروی قدس سپاه، حضور مستشاری و نظامی در بحران‌های منطقه‌ای بوده است. محمدعلی عزیزجعفری (فرمانده اسبق سپاه پاسداران) در نشست خبری در ۲۵ شهریور سال ۱۳۹۳ش، عرصه مأموریتی سپاه قدس را در خارج کشور و کمک به نهضت‌های انقلابی، مقاومت، محرومین و مظلومین در سراسر دنیا دانسته است. برخی از موارد حضور و فعالیت سپاه قدس در کشورهای منطقه عبارتند از:
- فعالیت در بوسنی
نخستین حضور رسمی سپاه قدس در حمایت از مسلمانان اروپا، مربوط به جنگ بوسنی است. پس از فروپاشی شوروی و برخی متحدینش از جمله یوگسلاوی و اعلام استقلال کشورهایی نظیر بوسنی و هرزگوین، جنگ داخلی بین صرب‌ها، بوسنیایی‌ها و کروات‌ها در گرفت و به موجب آن شمار زیادی از مردم مسلمان بوسنی هرزگوین به دست نظامیان و شبه نظامیان صرب، قتل عام شدند. نیروی قدس مأموریت داشت تا به مسلمانان بوسنی که فاقد نیروی نظامی قدرتمند بودند، کمک کند. فرماندهی نیروهای نظامی ایران در بوسنی به عهده محمدرضا نقدی، حسین الله کرم و سعید قاسمی بوده است و این نیروها تحت نظر نیروی قدس به فعالیت می‌پرداختند.
- فعالیت در افغانستان
حضور نیروهای سپاه قدس در افغانستان در پی هجوم شوروی سابق در اوایل دهه ۱۹۸۰م به کشور افغانستان، از دیگر فعالیت‌های نیروی قدس سپاه در خارج از مرزها به شمار می‌رود. یکی از نخستین کارهای نیروی قدس سپاه در افغانستان، ایجاد گروه‌های مجاهد شیعی به نام احزاب هشتگانه بود که بعدها با حزب وحدت اسلامی افغانستان ائتلاف کرد و همچنین همکاری با جمعیت اسلامی افغانستان به رهبری برهان الدین ربانی و احمد شاه مسعود بوده است.
- جنگ ۳۳ روزه
جنگ ۳۳ روزه، جنگ میان اسرائیل و حزب الله لبنان در سال ۲۰۰۶م بود که ۳۳ روز به طول انجامید. قاسم سلیمانی، فرمانده وقت سپاه قدس، در تمام این ۳۳ روز در اتاق عملیات و در کنار فرماندهان حزب الله حضور داشت. او در ضمن مصاحبه‌ای، حمایت از حزب الله در جنگ ۳۳ روزه، اعم از حمایت‌های معنوی، مادی، تسلیحاتی، تجهیزاتی و رسانه‌ای را خواسته رهبری و سایر مسئولان جمهوری اسلامی ایران دانسته است.
- مبارزه با داعش در عراق و سوریه
مبارزه با داعش و گروه های تکفیری در عراق و سوریه از فعالیت‌های مهم نیروی قدس سپاه پاسداران در سال‌های اخیر به شمار می‌رود. این فعالیت‌ها در قالب کمک‌های مستشاری، طراحی و فرماندهی عملیات و عملیات‌های نظامی بوده است.
به گفته کارشناسان، گروه تروریستی داعش از آنجا که می‌توانست تهدیدی علیه امنیت ملی ایران تلقی شود، نیروی قدس سپاه پاسداران با مدیریت بحران، از یک سو این گروه تروریستی را از مرزها و قلمروی کشور دور نگه داشت و از سوی دیگر با گذر زمان وجود این گروه را به عنوان خطری برای کشورهای منطقه معرفی کرد و به آگاه‌سازی این کشورها از خطرات حضور داعش در منطقه پرداخت. برخی دیدار ۲:۲۰ دقیقه‌ای قاسم سلیمانی (فرمانده وقت نیروی قدس سپاه) با پوتین (رئیس جمهور روسیه) و متقاعد کردن او برای حمایت از سوریه و ارسال نیرو و تجهیزات به این کشور برای جنگ علیه داعش و گروه‌های تکفیری را نمونه‌ای از فعالیت‌های آگاهی‌بخش نیروی قدس سپاه، برشمرده‌اند.
- حضور در یمن
درباره حضور سپاه قدس در یمن اخبار مختلفی موجود است. رسانه‌های ائتلاف سعودی مدعی حضور برخی عوامل و فرماندهان سپاه قدس پس از انقلاب یمن در سال ۲۰۱۴م هستند. بنا به گفته این رسانه‌ها برخی عوامل نیروی قدس سپاه، مسئول پشتیبانی، ساخت و یا انتقال موشک، پهباد و تسلیحات نظامی از ایران به نیروهای انصار الله یمن هستند. از طرفی رستم قاسمی، معاون اقتصادی نیروی قدس سپاه در مصاحبه‌ای گفته است که نیروی قدس سپاه در یمن حضور ندارد.
دفاع و حفاظت از حرم‌های امامان(ع)
یکی از کارهای نیروی قدس سپاه پاسداران، به‌ویژه در عراق و سوریه، محافظت از عتبات و حرم‌های امامان شیعه(ع) در مقابل تهدیدات و حمله‌های داعش و گروهای تکفیری بوده است. برخی از این موارد عبارتند از:
- خنثی کردن حمله داعش به سامرا: در ۱۵ خرداد ۱۳۹۳ش داعش حمله گسترده‌ای به شهر سامرا به هدف تسخیر و تخریب حرم امام هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع) آغاز کرد و به موجب آن برخی از محله‌های این شهر را به تصرف درآورد. نیروی سپاه قدس به فرماندهی قاسم سلیمانی و با ساماندهی و همکاری گروه‌های مقاومت و ارتش عراق، توانستند که این حملات را دفع کرده و شهر را از وجود نیروها و عناصر تکفیری، پاک‌سازی کنند.
- آزادسازی جُرف الصخر: جرف الصخر شهری است بین کربلا و بغداد که مسیر حرکت شیعیان در ایام محرم و صفر به کربلا است. سپاه قدس با همکاری گروه‌های مقاومت و ارتش عراق در کمتر از یک روز طی عملیاتی (عملیات عاشورا) در ۲ آبان ۱۳۹۳ش، این شهر را از وجود نیروهای داعش که تهدیدی برای دو شهر کربلا و نجف به شمار می‌رفتند، پاک‌سازی کردند. گفته شده نام این شهر پس از آزادی به جرف النصر تغییر یافته است.
دیپلماسی یا میدان
در مصاحبه‌ای سه ساعته از محمد جواد ظریف (وزیر امور خارجه ایران) که فایل صوتی آن در ۵ اردیبهشت ۱۴۰۰ش منتشر شد، اظهاراتی در مخالفت با برخی سیاست‌های سپاه قدس آمده است. ظریف در این مصاحبه گفته است در برخی موارد با قاسم سلیمانی (فرمانده سابق سپاه قدس) هم‌نظر نبوده و بدین سبب دیپلماسی را برای میدان جنگ هزینه کرده است. ظریف در این مصاحبه مدعی شده است، سفر قاسم سلیمانی به روسیه با دعوت و اراده این کشور و بدون نظارت وزارت خارجه ایران بوده و اراده روسیه نابودی دستاوردهای وزارت خارجه از جمله برجام بوده است. او همچنین درباره بی‌اطلاعی‌اش از سفر بشار اسد (رئیس جمهور سوریه) به کشور ایران گفته است که «سفر را من و سلیمانی با هم هماهنگ کردیم؛ اما وقتی او را آوردند به من چیزی نگفتند و من از تلویزیون دیدم.»
آیت الله خامنه‌ای در سخنان زنده تلویزیونی در ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۰ش و در انتقاد به سخنان ظریف، سپاه قدس را بزرگ‌ترین عامل مؤثر جلوگیری از دیپلماسی انفعالی در غرب آسیا و زمینه‌ساز تحقق سیاست عزتمندانه جمهوری اسلامی برشمرده و حضور این نیرو در منطقه را موجب ناراحتی آمریکا دانسته است.
رهبر انقلاب ایران در خطبه‌های نماز جمعه در ۲۷ دی ۱۳۹۸ش نیروی قدس سپاه را رزمندگان بدون مرزی معرفی کرد که هر جا نیاز باشد در آنجا حضور پیدا می‌کنند و با جانشان و همه توانشان به کمک ملت‌های دیگر و ضعفای منطقه شتافته و سایه جنگ، ترور و تخریب را از کشور ایران دور کرده و دفع می‌کنند.
پانویس
- ↑ ، سایت خبرگزاری ایسنا.
- ↑ بهمن، «نقش نیروی قدس در حل بحران‌های غرب آسیا»، ص۲۴.
- ↑ ، سایت خبرگزاری فارس.
- ↑ ، سایت خبرگزاری فارس.
- ↑ ، سایت خبرگزاری فارس.
- ↑ محمدپور، «تأثیر عملیات‌های نامنظم قرارگاه رمضان در جنگ تحمیلی»، ص۷۷.
- ↑ ، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ ، سایت خبرگزاری دانشجویان ایران.
- ↑ ، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله خامنه‌ای.
- ↑ ، خبرگزاری ابنا.
- ↑ ، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ بهمن، «نقش نیروی قدس در حل بحران‌های غرب آسیا»، ص۱۶-۱۹.
- ↑
- ↑ بهمن، «نقش نیروی قدس در حل بحران‌های غرب آسیا»، ص۲۰.
- ↑ ، سایت جهان نیوز.
- ↑ ، سایت خبرگزاری مشرق.
- ↑ ، سایت مؤسسه مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر.
- ↑ ، سایت خبر آنلاین.
- ↑ ، سایت خبرگزاری آنا.
- ↑ ، سایت خبر آنلاین.
- ↑ شفیعی، مرادی، «تأثیر جنگ ۳۳ روزه لبنان بر موقعیت منطقه‌ای ایران»، ص۲۴.
- ↑
- ↑
- ↑ نجابت، «گروهک تروریستی داعش و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران؛ چالش‌ها و فرصت‌ها»، ص۱۱۲.
- ↑ ، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ بهمن، «نقش نیروی قدس در حل بحران‌های غرب آسیا»، ص۲۰.
- ↑ ، سایت خبرگزاری مشرق.
- ↑ ، سایت تحولات جهان اسلام.
- ↑ ، سایت تحولات جهان اسلام.
- ↑ ، سایت انصاف.
- ↑ ، سایت خبری فاش نیوز.
- ↑ ، سایت خبرگزاری ابنا.
- ↑ ، سایت خبری فاش نیوز.
- ↑ ، سایت خبرگزاری دفاع مقدس.
- ↑ ، سایت خبرگزاری دفاع مقدس.
- ↑ ، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ ، سایت خبرگزاری دانشجو.
- ↑ ، سایت خبرگزاری دانشجو.
- ↑ ، سایت خبرگزاری دانشجو.
- ↑ ، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ ، سایت دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله خامنه‌ای.
- ↑ سپاه پاسداران شامل پنج نیرو با مأموریت‌های متفاوت است: نیروی زمینی، نیروی دریایی، نیروی هوا-فضای، نیروی مقاومت (بسیج)و نیروی قدس.(، سایت خبرگزاری ایسنا.)
- ↑ واحد نهضت‌هایی آزادی‌بخش سپاه به هدف فعالیت‌هایی در راستای معرفی و صدور انقلاب به خارج از مرزها در اوایل انقلاب به مسئولیت محمد منتظری تأسیس شد و پس از محمد منتظری، سید مهدی هاشمی (برادر داماد آیت الله منتظری) ریاست آن را بر عهده داشت. در دولت محمدعلی رجایی واحد نهضت‌های آزادی‌بخش در سپاه ادغام شد و در این دوره همکاری‌های بسیار نزدیکی با سایر نهضت‌های آزادی‌بخش در سراسر جهان داشت.(بارسقیان، سرگه، شهروند، شماره۴۷، اردیبهشت ۱۳۸۷ش.)
- ↑ جمعیت اسلامی افغانستان از احزاب سیاسی افغانستان است که تحت تأثیر جنبش اخوان المسلمین مصر، به رهبری برهان الدین ربانی تشکیل شد. بنا به یک نقل این حزب در سال ۱۳۳۶ش تأسیس شده است.(، سایت پیام آفتاب.)
منابع
- ، خبرگزاری ابنا، تاریخ درج مطلب: ۱۴ دی ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۱ تیر ۱۴۰۰ش.
- ، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۲۰ تیر ۱۴۰۰ش.
- ، سایت خبرگزاری آنا، تاریخ درج مطلب: ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۲۰ تیر ۱۴۰۰ش.
- ، سایت Khamenei.ir، تاریخ درج مطلب: ۲۷ دی ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۲۰ تیر ۱۴۰۰ش.
- بارسقیان، سرگه، صدور انقلاب با کدام رویکرد؟، مجله شهروند، شماره ۴۷، اردیبهشت ۱۳۸۷ش.
- ، سایت خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۱۳ دی ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۲ تیر ۱۴۰۰ش.
- ، سایت مؤسسه مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر، تاریخ بازدید: ۲۰ تیر ۱۴۰۰ش.
- بهمن، شعیب، «نقش نیروی قدس در حل بحران‌های غرب آسیا»، مطالعات راهبردی جهان اسلام، شماره ۶۹، بهار ۱۳۹۶ش.
- ، سایت تحولات جهان اسلام، تاریخ درج مطلب: ۲۱ دی ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۹ تیر ۱۴۰۰ش.
- ، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: ۱۵ بهمن ۱۳۷۶ش، تاریخ بازدید ۱۱ تیر ۱۴۰۰ش.
- ، سایت پیام آفتاب، تاریخ درج مطلب: ۱۳۸۶ش، تاریخ بازدید: ۲۱ تیر ۱۴۰۰ش.
- ، سایت خبری فاش نیوز، تاریخ بازدید: ۲۵ تیر ۱۴۰۰ش.
- ، سایت خبرگزاری دانشجویان ایران، تاریخ درج مطلب: ۱۵ دی ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۰ تیر ۱۴۰۰ش.
- «»، سایت خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۱ اردیبهشت ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۱۵ تیر ۱۴۰۰ش.
- شفیعی، نوذر و احمد مرادی، «تأثیر جنگ ۳۳ روزه لبنان بر موقعیت منطقه‌ای ایران»، تحقیقات سیاسی و بین المللی، شماره ۱، بهار ۱۳۸۸ش.
- ، سایت خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب: ۶ اردیبهشت ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۲۰ تیر ۱۴۰۰ش.
- ، سایت خبرگزاری مشرق، تاریخ درج مطلب: ۲۴ تیر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۹ تیر ۱۴۰۰ش.
- ، سایت جهان نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۵ شهریور ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۲۷ تیر ۱۴۰۰ش.
- محمدپور، سعید، «تأثیر عملیات‌های نامنظم قرارگاه رمضان در جنگ تحمیلی»، سیاست دفاعی، شماره ۴۷، ۱۳۸۳ش.
- »، سایت خبر آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱ بهمن ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۲۰ تیر ۱۴۰۰ش.
- ، سایت انصاف، تاریخ درج مطلب: ۳۰ بهمن ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲۰ تیر ۱۴۰۰ش.
- ، سایت Khamenei.ir، تاریخ درج مطلب: ۹ مهر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۲۰ تیر ۱۴۰۰ش.
- نجابت، سید علی، «گروهک تروریستی داعش و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران؛ چالش‌ها و فرصت‌ها»، فصلنامه سیاست، شماره ۶، ۱۳۹۴ش.
- ، سایت خبرگزاری دفاع مقدس، تاریخ درج مطلب: ۳۰ فروردین ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۲۱ تیر ۱۴۰۰ش.
- «»، سایت خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۵ بهمن ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۵ تیر ۱۴۰۰ش.
- ، سایت خبرگزاری مشرق، تاریخ درج مطلب: ۶ بهمن ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۲ تیر ۱۴۰۰ش.
- ، خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۳ اردیبهشت ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۱۸ تیر ۱۴۰۰ش.
- «»، سایت خبرگزاری تسنیم، ۲۴تاریخ درج مطلب: اردیبهشت ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۱۰ تیر ۱۴۰۰ش.
- ، سایت خبرگزاری اهل بیت(ع): ابنا، تاریخ درج مطلب: ۱۵ خرداد ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۲۰ تیر ۱۴۰۰ش.